Euskal Herriko industria sektorearen arrakasta kontuan izanda ere, “garai ekonomiko zailetan lehiakortasunerako eremuak finkatzeko beharra dago, eta galdera zera da: gurea bezalako lurralde txiki batek zein modutan egingo dien aurre erronka hauei”, dio Miryam Asunción nanoGUNEko Teknologia Transferentzirako arduradunak Euskal Herriko industria modeloari buruz. Eusko Jaurlaritzaren espezializazio adimentsuaren estrategiak (RIS3) hiru arlotan oinarrituz egiten dio aurre erronka honi: eskulan aurreratua, energia, eta biozientzia eta osasuna, honela ikerketan eta garapenean oinarritutako ekonomia indartsu eta lehiakor bat sortzeko. Micro- eta nanoteknologiak ezinbestekoak dira berrikuntza hau bultzatzeko eta industria eta zerbitzuen sektoreak kostu-soluzio apropos batera eramateko.

Moldaketa hau lortzeko, azpimarratzen du Asunción-ek, “cluster estrategia bat aplikatu behar da elkarlotutako enpresez, hornitzaileez eta erlazionatutako instituzioez osatutako sare bat sortzeko”. Hau da nanoBasque Agentziaren helburua ere. Baina, nanoGUNEko Teknologia Transferentziako arduradunak dioen moduan, “micro- eta nanoteknologien zabalkunde ekonomikoa ez da eman oraindik Euskal Herrian, zientzialarien eta teknologia medioen, eta hauek ekonomia bultzatzeko duten gaitasunaren, arteko tartea beste lurralde garatuetan baino nabariagoa da eta”.

Artikulu honetan, Asunción-ek ‘CIC’ zentroen erronka zehatz batzuk aipatzen ditu, azken helburua lortzen lagunduko dutenak: ezagutza teknologikoko eta teknologia transferentzia erakunde batetik bestera, balio ekonomikoa eta garapen industriala sortuz. Erronka hauetako bat ikerketa zentro publikoen eta enpresa munduaren arteko teknologia transferentzia prozesu sistematiko bat sortzea da. CIC-ek “industriarekin elkarrekin lan egin behar dute zientzia eta industriaren arteko distantzia txikitzeko, lankidetza sare bat eraikiz partaideen beharrei aurre egiteko”. Are gehiago, zientziaren lorpenen komerzializazioak forma desberdinak hartzen dituenez, teknologia transferentzia prozesu bakoitza bere behar zehatzetara moldatu behar da.

Asunción-ek azken gomendio bat du ikertzaileen eta enpresetako arduradunen arteko harremanaren inguruan: “zientzialariak bere ikerketen emaitzen merkatuaren arloan adituak bilakatu behar dira, enpresek ikerketa balioa ren ulermen zientifikoago bat izan behar dutelarik”.

Nanotransfer proiektuaren ondorio nagusietako bat da nanoteknologiek datozen urteetan sektore askotan hartuko duten presentzia eta duten iragazkortasuna. Partzuergoa osatzen duten sei erakundeetako ikertzaileen iritziz, Euskal Autonomia Erkidegoak nanoteknologien garapenean sakontzen jarraitu behar du eta enpresa esparrura eraman behar ditu teknologia horiek. Proiektuaren azken txostenaren arabera, beste teknologia batzuek, esate baterako Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiek edo bioteknologiek ez bezala, nanoteknologiek ez dute beren sektore berezia osatuko. Aitzitik, sektore guztietan txertatuko dira. Horregatik, azpimarratzen du proiektuak, ezinbestekoa da merkaturako transferentzia eta ikerketan egindako aurrerapenak merkatuan ustiatzea erraztea.

Euskal Autonomia Erkidegoa erdi mailan kokatuta dago nanozientzietan eta nanoteknologietan sortzen diren patenteen kopuruari begiratuta, Europar Batasuneko 28 herrialdeak aztertzen baditugu. Hala ere, teknologia horiek industria prozesuetan eta produktuetan aplikatzeari begiratuta, egoera ahulagoa da. Nanoteknologiak industrian txertatzeko sarrera hesi nagusiak dira ekipamendu eta tresna bereziak behar izatea, enpresek egin behar dituzten inbertsioak eta langile kualifikatuen eskasia.

Nolanahi ere, nanoteknologiak txertatzen hasi den euskal enpresen % 60k dio produktu berria edo hobetua lortu duela, eta % 30ek dio ekoizpen prozesu berriak edo hobetuak lortu dituela.

Nanotransfer proiektuak nolabaiteko tamaina duten eta ibilbide sendoa duten enpresen garrantzia aitortzen du, enpresa horiek I+Gko jardueretan inbertsioak egiteko gaitasun handiagoa duelako eta horrela, nano eta mikroteknologien garapena bultza dezaketelako. Beste esparru batzuetan, ordea, esate baterako, biozientzietan, sektoreari bultzadarik handiena enpresa sortu berriek (start-upek) ematen diote, eta horiek loturak dituzte unibertsitateekin eta ikerketa zentroekin.

Nanozientziak eta nanoteknologiak Euskal Autonomia Erkidegoan

Euskadin nanozientzien eta nanoteknologien egoera aztertu nahi izanez gero, hainbat enpresa mota bereizi beharko genituzke. Zehazki, hiru multzo handi bereiziko ditugu:

• Nanomaterialak:tamaina handiko enpresak dira, nagusiki metalurgiakoak, kimikakoak eta plastikoen ekoizleak.Merkatuan enpresa helduak dira eta produktua berritzeko jarduerak eramaten dituzte aurrera.
• Nanobioteknologia:multzo honetan enpresa gazteagoak daude, dimentsio txikiagokoak. Spin-off moduan bultzatu dituzte farmazia industriek, ikerketa zentroetan edo unibertsitateetan. Oso enpresa intentsiboak dira I+Gn, eta nanoteknologiak produktuetara eramaten dituzte.
• Mikro-nanoelektronika: tamaina ertaineko enpresek osatzen dute multzo hau, eta mikro edo nanoteknologiak beren produktuetan txertatu dituzte.

Nanoteknologiako jardueraren bat duten enpresen hiru laurdenak industria sektorekoak dira eta gainerako laurdena, berriz, zerbitzuen sektorekoa. Nanoteknologiako ondasunen eta zerbitzuen hartzailea ere industria da funtsean, batez ere, manufaktura aurreratua deiturikoa. Geografiari dagokionez, nanoteknologiek garrantzi handiagoa dute Gipuzkoan eta haren atzetik, Bizkaian. Gipuzkoa espezializatuagoa dago nanomaterialetan, nanoelektronikan eta nanointrumentazioan; Bizkaia, berriz, nanobioteknologian.

Ondorioak

Nanotransfer proiektuak azpimarratzen du behar-beharrezkoa dela enpresek teknologia horiek xurgatzeko duten ahalmena handitzea eta transferentzia mekanismo egokiak bultzatzea nanozientzietako eta nanoteknologietako testuinguru bakoitzean. Gainera, Euskal Autonomia Erkidegoak aukera du zientzia eta teknologiako gaitasunen kontzentrazio geografiko bat izateko, baina gaitasun horiek enpresa esparrura eraman behar dira. Horretarako, proiektuko ikertzaileek gomendatzen dute industria horretan jakintza zientifikoko oinarria duten profesionalak hartzea, nanozientzietan eta nanoteknologietan egindako garapenak eta merkatuko aplikazioa lotzen lagunduko dutenak. Ildo horretatik, zientzia eta teknologiako eragile desberdinen arteko benetako lankidetzan oinarritutako transferentzia mekanismoak sustatzea proposatzen dute, azpiegiturak partekatzea eta langileak mugitzea.