2015eko uztailean jasoko du saria Gobbik GEFESek antolatzen duen sinposioaren barruan. Ekitaldia Espainiako Fisikarako Errege Elkarteak antolatzen duen 25. biurteko topaketaren parte izango da. Alejandro Manjavacasek ere saria jasoko du ekitaldi honetan, berak Tesi Teoriko Onenaren saria irabazi baitu bere “Argi materiaren interakzioa nano-eskalan” ikerketagatik, Fisika Kimikoko "Rocasolano" Institutuan garatu zuena.

Gobbiren tesiak C60 fullereno molekulen eta metal ferromagnetikoen geruza finen konbinaketan oinarritutako gailu espintronikoen fabrikazioa eta karakterizazioa deskribatzen ditu. Ikerketa C60an oinarritutako bi gailu espintronikoetan zentratu da: spin balbuletan eta tunel efektuko transistore magnetikoetan. Tesiaren amaieran C60 fullerenoan ematen diren spinen garraioaren ikerketa zabalagoak egiteko gailu bat deskribatzen du.

_{Gorka Azkune, Ostaizka Aizpurua, Amaia Portugal and Estitxu Villamor, CAF-Elhuyar sarien irabazleak. Irudia: Iñigo Ibañez - Zientzia.eus}

Hainbat kategoria eta azpikategoria bereizten dira, eta haietako bat da doktore-tesietan oinarritutako dibulgazio-artikuluena. Hain zuzen ere, aipamen berezia egin diote Estitxu Villamor ikertzailearen "Karga-garraiorik gabeko elektronika berria" izenburuko artikuluari; izan ere, Villamorrek ikertzen duen arloa "berez oso teknikoa delako" epaimahaiari aipatzeko modukoa dela iruditu zaio “gaia modu ulergarrian eta erakargarrian azaltzeko eta askorentzat urruna izan daitekeen gaia hurbiltzeko egin duen ahalegina”.

Normal
0




false
false
false

EU
JA
X-NONE

DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="276">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1">


















UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title">

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis">
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid">

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1">

UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference">
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title">

Villamorrek Injection, transport and manipulation of pure spin currents in metallic lateral spin valves izeneko tesia defendatu zuen 2014ko abenduan.

 

CIC nanoGUNEko Miguel M. Ugeda ikertzaileak, Nanoirudia taldekoak, nazioarteko ikerketa batean hartu du parte, Standfordeko Unibertsitateko eta Berkeleyko Kaliforniako Unibertsitateko beste ikertzaile batzuekin batera. Ikerketan, "Hall spin kuantikoaren" efektua deritzon fenomenoa frogatu dute esperimentalki bi dimentsioko material batean. “Isolatzaile topologiko” esaten zaie propietate hori duten materialei, eta 2005ean teorikoki iragarri zirenetik, horrelako oso adibide gutxi aurkitu dituzte naturan, bi dimentsiotan; gainera, aukitu direnek ez dute erabilera. Ikerketa horretan lortutako emaitzen berri eman du Nature Physics nazioarteko aldizkari zientifiko entzutetsuak.

Ugedak etorkizun handia ikusten die halako materialei espintronikan. Elektronikaren adar berri bat da espintronika, eta haren helburua da elektroien spina maneiatu eta kontrolatzea informazioa garraiatzeko. Informazio gehiago transmiti daiteke elektroiaren spina, elektroien berezko propietate bat, baliatuz. Izan ere, elektroiaren karga elektronikoak ez bezala, spinak kontrako bi balio har ditzake, up eta down. Horrenbestez, datuak askoz ere modu arinago batean garraiatzera irits litezke gailu espintronikoak, potentzia askoz txikiagoa erabiliz eta bero gutxiago metatuz.

Ikertutako materiala wolframioz eta telurioz osatuta dago. Wolframioa Elhuyar anaiek aurkitu zuten 1783an, Bergaran (Gipuzkoa); erabilera asko ditu metal horrek, lanpara elektrikoen harizpietatik hasi eta boligrafoen puntaraino. Bada, metal horren atomoak teluriozko atomoekin konbinatuz, hiru atomo-geruzako egitura batean, propietate topologikoak dituen bi dimentsioko lehenengo material isolatua aurkitu dute, hau da, isolatzaile elektrikoa da barrualdean, eta eroalea, berriz, ertzetan. “Horrelako materialen ertzetako elektroi-fluxua elektroi bakoitzaren spinaren araberakoa da (up eta down); harrigarria bada ere, kontrako spina duten elektroiak kontrako noranzkoan mugitzen dira ertzetatik. Hortaz, spin jakin bateko korronteak sor daitezke, noranzko batean zein bestean. Materialaren ertzeko kanalak edo erreiak bi noranzkoko errepide batekin aldera daitezke, zeintzuetan up elektroiak noranzko batean baitoaz eta down elektroiak bestean. Eta ezin du bestela izan", azaldu du Miguel M. Ugedak.

Bestalde, aipatzekoa da material horren propietate topologikoen ondorioz korronteari ez lioketela inola eragin behar gainazalean meta daitezkeen kutsatzaileek eta ezpurutasunek, ohiko material eroaleen isolatzaile topologikoetan ez bezala. Materialak badu beste abantaila gehigarri bat, Ugedak erantsi duenez: materiala bera "kimikoki egonkorra da, oso erraz sintetizatzen da, eta bi dimentsioko beste material batzuekin konbina daiteke, sandwich modukoak eratuz, eta neurrira diseinatutako propietateak dituzten material artifizialak sortu, beste aplikazio zehatzetarako".

Korrontea lortzeko elektrodo gisa lehen aldiz material magnetikoak erabiltzen dituen zelula fotovoltaiko bat garatu du Luis Hueso Ikerbasque ikertzaile eta CIC nanoGUNEko Nanogailuak taldeko buruak gidatzen duen nazioarteko ikerketa-talde batek. Taldean, Txinako Zientzia Akademiako, Max Planck Institutuko (Alemania) eta nanoGUNEko bertako zientzialariek hartzen dute parte. Science aldizkari zientifiko entzutetsuak argitara eman ditu ikerketa horren emaitzak. Luis Huesoren iritziz, ikerketa honek “ateak irekitzen dizkio argia elektrizitate bihurtzeko bide eraginkorrago berri bati”.

NanoGUNEko ikertzaileak azaldu duenez, “gailua zelula fotovoltaiko sinple bat da, material organiko batez —C60 fullerenoa— eta kobaltozko eta nikelezko elektrodo magnetikoz osatua”. C60 fullerenoa 60 karbono-atomoz osatutako molekula bat da, baloi-itxurakoa, eta Buckyball ere esaten zaio. Bestalde, elektrodo magnetikoek espin izeneko propietate gehigarria duen korrontea sortzen dute. Bien arteko konbinazioa ez da ustekabekoa; izan ere, jakina da spinaren orientazioa kontrolatzeko aukera eman lezakeen material fotovoltaikoa dela fullerenoa. Propietate hori erabiliz eta kontrolatuz eguzki-zelularen eraginkortasuna handitu daiteke, korronte handiagoa sortzeko gai baita horrela. Huesok azaldu duenez, “ohiko eguzki-zelulek ‘desordenatuta’ dauzkate spinak, eta guk, magnetismoari esker, spinak ‘ordenatzea’ lortu dugu; hala, korronte handiagoa bil daiteke”. Ikertzaileek egiaztatu dute mota horretako elektrodoak erabiltzeak % 14 handitzen duela gailuaren eraginkortasun fotovoltaikoa.

Baina gailuak badu beste abantaila gehigarri bat, agerian utzi baitu gai dela korronte alternoa sortzeko zuzenean, eta hori askoz ere erabilgarriagoa da ohiko eguzki-zelulek sortzen duten korronte zuzena baino, ez baita transformadorerik erabili behar. “Korronte-inbertsioa gailuan bertan gertatzen da, interakzioan jartzen baitira argiak sortutako elektroiak eta spinak ‘ordenatuta’ dauzkaten kontaktu magnetikoak”, azaldu du Huesok.

Elektrodo magnetikoak erabiltzeak zelula fotovoltaikoen eraginkortasuna handitzen duela frogatu badute ere, ikertzaileek adierazi dute asko falta zaiela oraindik zelula fotovoltaiko optimoa lortzeko. Helburu horrekin ari dira lanean, fullerenoa baino eraginkorragoak diren beste material organiko batzuekin antzeko gailuak sortzeko. Ikertzaileak adierazi duenez, “etorkizunean aukera izango dugu eguzki-modulu gisa jokatuko duen eta zuzenean korronte alternoa sortuko duen gailu komertzial bat ekoizteko”.

Eusko Jaurlaritzak, Espainiako Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioak eta Europar Batasunak, European Research Council-en bidez, diruz lagundutako ikerketa baten emaitza da lan hau.

Europako Batzordeak SPEAR proiektua aukeratu du ITN programaren barruan finantzatzeko. Proiektuak 4 urteko iraupena izango du, eta 4 milioi euro inguru jasoko ditu. Batez ere, doktoratu aurreko 15 ikertzaile kontratatzeko eta horiei goi-mailako prestakuntza eskaintzeko erabiliko da diru hori. Fèlix Casanova, nanoGUNEko Nanogailuak taldeko Ikerbasque ikertzailea, da SPEAR proiektuaren burua.

Proiektuaren arduradunak nanoGUNEn adierazi duenez, “ikerketaren helburua da spin-orbita lotura sendoa duten material berriak bilatzea; material horiekin lotutako fenomeno berriak aztertzea; eta fenomeno horietan oinarritutako gailuak garatzea, hurrengo belaunaldiko konputaziorako memorietarako eta prozesadoreetarako”. “RAM memoria konbentzionalean ez bezala, hurrengo belaunaldian, hala nola MRAM memorian (Magnetic Random Access Memory), datuak ez dira karga elektriko edo korronte-fluxu gisa biltegiratzen, baizik eta biltegiratze magnetikoko elementuen bidez. Era berean, gaur egun siliziozko transistoreak dituzten mikroprozesadoreak ordezkatzeko zenbait teknologia ditugu, hala nola spin-logika edo MESO logika, ikaskuntza automatikoa edo konputazio neuromorfikoa, material berri horiez baliatuko liratekeenak”, erantsi du Fèlix Casanovak.